Bảo Chấn – gương mặt quan trọng của thập niên Nhạc Trẻ bây giờ đã là một ông già. Những câu chuyện về âm nhạc hay cuộc đời, qua mắt nhìn của ông đều rất yên lành và rộng lòng vị tha, nhuốm buồn nhưng không chút trách móc. Gặp Bảo Chấn, tôi không khỏi liên tưởng đến một người ngồi trên sân ga, như cái dấu chấm than lẻ loi và tĩnh lặng, nhìn những chuyến tàu cứ tấp nập ngược xuôi qua. Bảo Chấn nói ông đang dễ chịu với cuộc sống bình tĩnh của mình. Nhưng tôi vẫn day dứt tiếc, nhưng không phải vì những cú đòn hội đồng mà ông không đến mức phải chịu. Mà tôi tiếc vì ông đã tự đóng mình lại, như cách đóng lại một kho quặng quý mà ta không mở lại được nữa…
- Tôi tập quen với cô độc và bị lãng quên.
-Gặp ông như thế này, thấy ông yên tĩnh với những người bạn già, tôi có cảm giác bây giờ ông đã sống ngoài những ồn ào của đời sống âm nhạc? Ông có còn tụ tập với bạn nghề nhiều không?
+Khoảng mươi năm nay tôi đã đứng tách hẳn ra những “thế sự” của giới nhạc. Đó là điều cần thiết cho tôi, để biết mình cần điều chỉnh cái gì. Những bạn bè làm nghề thì tôi vẫn gặp, nhưng là những người làm phối âm chứ không phải dân sáng tác. Cũng còn nhiều người tín nhiệm tôi, có lẽ vì ông Bảo Chấn là người làm phối âm già nhất còn lại, để biết nhạc cũ là cái gì. Cái hòa âm thời của tôi không sinh động bằng hòa âm bây giờ, nhưng tâm cảm của nó thì phù hợp với bài hát cũ, thành ra nếu mình làm mới quá thì những ca sĩ có tuổi họ không hát được. Thì người có thể biết tạng chất của thế hệ cũ, làm mới lại bài hát theo một lượng vừa độ, đủ để người ta thấy là mới nhưng vẫn an toàn trong không gian của họ, không bị lạc lõng – thì còn lại tôi. Chắc tôi chỉ có ưu điểm đó thôi.
-Gần đây ông có viết ca khúc mới không? Nhiều chương trình lớn gần đây dựng bài của Bảo Chấn, tôi nghe cũng đều là những sáng tác của ông từ thập niên 1990s.
+Tôi có bài mới đấy. Nhưng tôi để nó phát triển tùy duyên, gặp ai đó muốn hát và mình thấy hợp, thì bài hát sẽ đến với người nghe. Bằng không, tôi để đó thôi, chẳng có gì để phải nôn nóng…
-Nhưng mình sáng tác ra mà không chia sẻ được, giống như việc câm lặng tự vùi mình trong cái hố bí mật?
+Tôi có cảm giác đó thật. Nhưng khi phải ở trong một cái hố sâu nào đó, thì bạn nên tập quen với nó, để thấy cảm giác cô độc hay bị lãng quên đều là bình thường. Anh em bạn nghề làm show vẫn dựng lại bài cũ của tôi, thì tôi cố gắng khi diễn lại cho mọi người nghe cũng phải theo tâm thế mới. Tôi không có điều kiện chọn lại những người hát đã làm nên tên tuổi của mình, cái bất lợi này hóa ra lại lợi, vì nó cho mình điều kiện thử với những bạn trẻ khác, để xem các bạn hát những bài của 20 năm trước sẽ cảm nhận nó như thế nào.
-Bảo Chấn là một trong những người mở đầu cho cảm xúc riêng tư cá nhân và lãng mạn trong âm nhạc, sau một thời gian dài diện mạo chung của âm nhạc là xung kích chính trị. Với những người cùng thời, khúc thức và cấu trúc giai điệu của Bảo Chấn khá “Tây”, trong khi bố mẹ ông là những nghệ sĩ nổi danh của âm nhạc dân tộc (cha của Bảo Chấn là nhạc sĩ Vĩnh Phan, mẹ là nghệ sĩ cung đình Bích Liễu). Tôi băn khoăn, vì sao ông không đi theo con đường truyền thống của cha mẹ mình?
+ Cái hỏng nhất của người viết nhạc là cố phô ra chất Ngũ cung một cách ồn ào, sử dụng như cái logo để chứng tỏ ta đây bản sắc…Tôi để tâm thức tự dẫn đi, tôi thích cái dễ chịu khi tính dân tộc “bắt” rất tự nhiên với chất Tây phương. Lợi điểm của tôi là được thẩm thấu nhạc dân tộc rất kỹ, từ khi nằm trong bụng mẹ tôi đã ngấm Ngũ Cung. Chính vì nó ngấm từ trong máu như thế, nên giai điệu của tôi ít trắc trở, bởi ngôn ngữ dân tộc điều hướng cho mình. Tôi học nhạc Tây, để khi có kiến thức mạch lạc của Tây phương, mình sẽ nhìn nhạc Việt rõ ràng hơn. Tôi thích phối khí tình cảm, đàn tranh, đàn kìm nó không chói, nó không chống lại mà hòa quyện mềm mại với nhạc cụ Tây phương. Nhạc dân tộc trang bị cho tôi nhiều thứ về tiết tấu, giai điệu để tôi áp dụng trong các ca khúc của mình.
-Ông đã từng là người được yêu chiều nhất, nhận đủ lời xưng tụng ở đúng thời vàng son của nhạc Việt. Bây giờ ông đã đi qua khoảnh khắc huy hoàng ấy rồi, cuộc sống cũng đã nếm trải rất nhiều nỗi buồn, thậm chí cả sự bị ruồng bỏ. Nhìn lại những gì đã qua, ông thấy điều gì?
+Tôi muốn để yên cho quãng bạn nói là “bị ruồng bỏ”. Giống như cuộc đời mình lúc thì ở chỗ này, lúc thì lại di chuyển đến chỗ kia, chặng đường nào cũng có giá trị riêng của nó. Lúc “hoành tráng”, tôi có mua được cái nhà rất to ở trung tâm, sau này tôi chuyển về nhà nhỏ và hẻo lánh hơn – nhìn góc độ nào đó có thể bảo là cuộc sống (vật chất) của tôi tệ đi, nhưng bản thân tôi thấy mình nên sống đúng từng thời điểm của mình. Tôi không lấy vàng son làm cái “ni” để đánh giá để mình phải buồn. Vào thời điểm chói lọi và lúc bị tan vỡ, các cảm giác tôi đã trải qua và hưởng hết rồi. Có hãnh tiến, có thất vọng. Nhưng tôi đã thoát ra, đi con đường khác rồi. Khi suy ngẫm khác đi về cuộc đời, tôi nhận ra rằng tốt nhất mình hãy để yên mọi chuyện, đừng để quá khứ cho dù là vinh quang làm ảnh hưởng đến mình suốt cuộc đời.
-Có thể bây giờ ông đã vượt qua, thì nói về chuyện cũ nhẹ nhàng như thế. Nhưng con người có cơ chế dễ quen với hào quang và sự vuốt ve, chúng ta đâu muốn tập quen và nghiện sự đau khổ?
+Tất nhiên! Không muốn quen nhưng nó vẫn tới, thì biết sao được. Hồi xưa tôi hay suy nghiệm về sự tập: tập nghe cái mình không thích và tập thích cái mình không nghe. Chuyện đời cũng vậy thôi. Bây giờ nói lại những chấn động cũ, thấy xa lắc như việc của ai đó. Nhưng tôi đã không dễ dàng và bình thường trong cả một năm đấy, tại tôi bị sóng lan tỏa của chuyện đó. Mình tôi sống thì không sao, nhưng còn gia đình, người thân, làm mình đau lắm chứ. Năm đầu rất khó khăn, đến nỗi tôi phải chuồn ra nước ngoài ở. Nhưng chính người thân trả lại cho tôi cảm giác yên ổn và thăng bằng.
- NGười thì vẫn còn, nhưng tôi tiếc cái tình xưa.
-Ông có nghĩ những vòng sóng ồn ào rất lâu sau đó, mãi nó chưa tan và không buông tha cho ông- chỉ bởi ông đã quá nổi tiếng trước đấy. Vì nếu như ông Bảo Chấn vô danh, thì người ta chẳng đủ hả hê để nuôi cơn vùi dập ấy lâu đến thế?
+Tôi từng nghĩ như vậy, tôi thấy công bằng. Anh hưởng lúc này thì anh trả lúc khác. Giống như người vào sòng bài, anh thắng riết rồi cũng phải thua, để lại chút cho chủ sòng chứ. Về già, tôi nghiệm ra rằng mọi sự cố, mọi xáo động của cuộc đời đều có quy luật và có lý do của nó. Có vay ắt sẽ có trả, vay lớn phải trả lớn. Chỉ có cái là, tiếng tăm là điều thật sự tôi không đi tìm, nhưng mà Ông Trời cứ dúi vào tôi.
– Nhưng cái mình phải cái trả cho món quà của Ông Trời- nó lại cay nghiệt quá…
+Phải vài năm sau người ta mới nói là cay nghiệt. Còn ở thời điểm bùng nổ thì họ nói là công bằng. Thì tôi cũng hiểu nó là công bằng, để các bên đều thoải mái. Tôi chỉ tiếc, đó là thời đẹp nhất, tôi có nhiều tác phẩm tốt nhất, năng lượng sáng tạo của mình lúc đó ở ngưỡng tràn trề. Thì cắt một nhát- chấm dứt luôn tất cả. Tôi không nghĩ cái dấu chấm của mình đến bằng cách ấy. Sự cố đó không thể tránh được, cái tai mình đón nhận quá trời âm thanh, nó hình thành vào vỏ não của mình, như là mình nghe dân ca vậy. Cái lỗi là mình không tiêu hóa được nó, mình phát ra nguyên si. Hồi đó anh Trần Tiến, Thanh Tùng, Quốc Bảo, Lê Quang đều bị đòn…nhưng người ta chỉ nhè mình. Không tránh được đám đông say máu đâu…
-Sau khi bị trọng thương, chúng ta thường ở trạng thái: một là tắt hẳn, hai là trở lại mạnh mẽ hơn. Ông ở trạng thái nào?
+Tôi sáng suốt, bình tĩnh và ít sân si hơn.
-Điều gì làm lành lại cho ông nhanh nhất?
+Tự mình là thuốc của mình, luôn là cách thuận tự nhiên nhất bạn ạ!
-Bây giờ thì ông thấy chuyện viết quan trọng, hay sống quan trọng hơn?
+Cả hai, nhưng tôi viết khác. Có lúc tôi trống rỗng, không để gì trong đầu nữa. Tôi cố tình để mình như vậy, chờ cho đến khi mình gặp lại cảm giác thèm làm việc- cũng mất vài năm. Tôi bắt đầu nghiên cứu nhạc phim, nhạc không lời…âm nhạc có rất nhiều ngách, mình giải trí với nó. Tôi đi qua Mỹ học tiếp, càng học càng xanh lè mặt, thấy mình là chú ếch to tướng! Đúng là mình dở hơi, thì giờ không có toàn để mất vào chuyện tào lao.
–Ông im lặng rất nhiều năm, thậm chí tới giờ ông vẫn đang ngần ngừ chưa trở lại với giới nhạc một cách chính thức. Vì ông đã chán, mất năng lượng, hay vì tổn thương?
+Sau khi chạy việt dã xong, người ta thường phải có thời gian nghỉ ngơi, chỉ để thở một cái thôi. Chẳng may tôi lại thở dài quá…Lúc mình nghỉ ngơi, có nhiều thứ thay đổi quá, giờ quay lại cũng ớn sợ. Gia đình đâu muốn tôi quay lại nhạc nhẽo. Hồi đó thấy tôi ngồi vào bàn, có tờ giấy nhạc trước mặt là mấy đứa con kéo xuống, đưa đi chơi ngay. Vợ con đều không thích tôi lăn lộn với nhạc, bọn con dặn nhau: “tụi bây coi chừng ba, thấy ông đi làm lại là phải cấm nghen!”
-Ông có bao giờ bị cảm giác lo lắng, rằng mình sẽ tới trễ trên chuyến tàu âm nhạc vẫn đang chạy? Ông có tiếc rằng đáng lẽ ra mình phải thuộc về con tàu đó?
+Chắc không có lo lắng đó đâu. Tại vì tôi đã nhảy khỏi con tàu ấy lâu rồi, nó chạy tới chỗ nào đâu còn liên quan đến tôi? Tôi có hơn 10 năm được danh vọng cưng chiều, giờ đã hơn 60 – cũng phải để chỗ cho những hành khách mới chứ. Bây giờ tôi bình yên tĩnh tại. Tự biết mình cần gì, điều gì làm mình dễ chịu nhất, biết về nhu cầu bản thân là điều quan trọng lắm. Nhưng âm nhạc vẫn là phần máu thịt của tôi. Tôi nghe nhiều lắm, update các xu hướng mới của thế giới. Nghe để biết bây giờ người ta đang ở đâu, ngoài kia là mấy giờ?
-Mình đã nhảy khỏi tàu rồi, thì việc phải biết “người ta ở đâu, ngoài kia mấy giờ?” liệu có còn quan trọng nữa không?
+Xét cho cùng thì không quan trọng. Nhưng không dễ xóa được tiềm thức của mình. Tôi không cưỡng lại được việc dõi theo hành trình của con tàu ấy. Chỉ để hiểu nó, giống như mình muốn hiểu một cái gì đó rất gần, từng là máu thịt của mình.
-Bao giờ ông sẽ đưa những bài mới ra? Nhạc Bảo Chấn bây giờ thế nào nhỉ?
+Tôi cũng làm xong rồi (sáng tác, phối khí), tiện thì đưa không tiện thì thôi. Tôi chẳng sốt ruột gì. Bây giờ tôi viết cũng có khác chút, có tuổi mà. Tôi trở về sự đơn giản, âm nhạc phải dễ dàng, nó như nước ấy. Nhưng nếu mình chỉ thị là phải tối giản lại là không ổn. Nó phải đến từ tự nhiên, không toan tính, tối giản đừng trong âm mưu. Đơn giản và không “vấp đĩa”- là xong!
–Sau những buổi trò chuyện như chúng ta hôm nay ngồi nói với nhau, ông có nhớ không khí lúc mình còn thuộc về “đại chúng”?
+Tôi nhớ những khuôn mặt bạn bè. Người thì vẫn còn, nhưng tôi tiếc không khí và cái tình ngày xưa.
BOX
Hầu hết các băng đĩa nhạc của Sài Gòn sau giải phóng đều do Bảo Chấn cùng người em mình là NS Bảo Phúc làm hòa âm, ảnh hưởng của ông trong lĩnh vực phối khí còn lan tỏa đến rất nhiều nhạc sĩ trẻ của Hà Nội trong thời kỳ khai sinh Pop Việt. Khi cả một nền âm nhạc vẫn đang một màu ca khúc chính trị, Bảo Chấn đã sớm cất tiếng nói khác biệt và tuyệt đối cá nhân: không có đau thương chiến tranh, không hô hào minh họa, âm nhạc của ông tụng ca tình yêu và tuổi trẻ, tụng ca vẻ đẹp của những rung động con người. Khúc thức giai điệu của Bảo Chấn thường êm dịu và bay bổng, kiểu mơ mộng nhuốm buồn như tâm trạng những người trẻ thành thị đang loay hoay đi tìm chính mình. Nên ông viết bài nào, lập tức được giới trẻ đương thời “nằm lòng”, trong khoảng 10 năm sáng tác ca khúc, ông có tới gần 50 bản hits. Cho tới tận hôm nay, những “Một ngày mùa đông”, “Nỗi nhớ dịu êm, “Bên em là biển rộng”, “Giấc mơ tuyệt vời”, “Hoa cỏ mùa xuân”, “Dường như”…vẫn là những ca khúc có sức sống bền bỉ của Vpop. 1998, cùng với nhạc sĩ Dương Thụ, Bảo Chấn có tour diễn “Nghe Mưa” đi qua 8 thành phố lớn. “Nghe Mưa” không chỉ là Live show Xuyên Việt đúng nghĩa đầu tiên của thị trường âm nhạc trong nước, mà còn là dấu mốc quan trọng ghi nhớ một giai đoạn vàng son của nhạc Việt.
Nguyễn Quỳnh Hương (Quỳnh Tun) 